Ürgüp Ziraat Odası Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Birimi Tarım Danışmanı Emre Yeşil, ahır gübresinin bitkiler üzerinde eki etkilerinden bahsetti.
Özellikle çiftçilerin olmazsa olmazı ahır gübresi hakkında Nevşehirli Tarım Danışmanı çok özel bilgiler aktardı. Ahır gübresinin bitkiler üzerinde ki etkileri, Ahır gübresinin kullanım nedeni, Ahır gübresinin toprağa verilme zamanı, şekli ve miktarı, yanmış ahır gübresinin özelliği gibi birçok konu hakkında bilgiler aktardı.
İşte Yeşil'in o bilgilendirmesi;
AHIR GÜBRESİ
'Tarımsal üretimi artırmak için alınması gerekli önlemler; Toprak işleme, tohumluk, gübreleme, sulama ve tarımsal mücadeledir. Topraktan daha çok ürün alınmasında etkili olan bu önlemler içerisinde gübrelemenin rolü büyüktür. Bitkiler ürün vermek için topraktan bazı bitki besin maddeleri alırlar. Eğer toprakta bitkilerin ihtiyacını karşılayacak kadar azot, fosfor, potasyum yoksa gübrelemek suretiyle toprağa bu besin maddelerinin verilmesi gerekir.
Gübrelerin toprağa veya doğrudan bitkiye verilmesine gübreleme denir. Gübreler Organik ve Kimyasal olmak üzere ikiye ayrılır. Organik gübreler içerisinde en çok kullanılan ahır gübresidir. Ahır gübresi genellikler at, inek, koyun, keçi vb. hayvanların katı ve sıvı dışkıları ile yataklık olarak kullanılan sap, saman gibi maddelerden meydana gelen karışımlardır. At ve koyun dışkıları daha az su içerdiği için sıcak (kuru) gübrelerdir. Çürümeleri kolay olup, çürüme esnasında yüksek sıcaklık oluştururlar. Daha fazla su içeren sığır gübrelerine ise soğuk gübre denir. Sıcak gübreler soğuk gübrelere göre daha çok bitki besin elementi içerirler. Ahır gübreleri içerisinde en kuvvetlisi kümes hayvanlarının (özellikler güvercin) gübreleridir. Bunun için bu gübrelerin daha az oranda kullanılması gerekir. Ayrıca koyun gübresi de sığır gübresine nazaran daha az kullanılmalıdır.
Hayvanlar yedikleri yemin ancak %45 inden faydalanabilirler. Yemde bulunan bitki besin elementlerinin yarısında fazlası dışkıyla ahır gübresine geçer. Bu nedenle, ahır gübresi içerdiği besin elementlerinden olayı bitkiler için zengin bir besin kaynağıdır.
NEDEN AHIR GÜBRESİ?
Ahır gübresinin etkisi kimyasal gübreler gibi tek yönlü değil çok yönlüdür.
Ahır gübresi bitkilerin gelişmesi için gerekli besin maddelerini sağlar
Toprağın su tutma kapasitesini ve geçirgenliğini artırarak havalanmasını sağlar. Su tutma kapasitesinin artması tarıma elverişli toprağın kaybına (erozyon) engel olmaktadır.
Toprağın kolay tava gelmesini ve toprak işlemeyi kolaylaştırır.
Toprağın organik madde miktarını artırır.
Topraktaki mikroorganizma sayısı ve etkinliğini artırarak toprağı daha verimli hale getirir.
AHIR GÜBRESİNİN TOPRAĞA VERİLME ZAMANI, ŞEKLİ VE MİKTARI NASIL OLMALIDIR?
Üretim cinsine göre dekara 1- 4 ton ahır gübresi verilebilir. Organik maddesi az olan topraklara daha fazla ahır gübresi uygulanmalıdır. Ancak gübresinin olgunlaşmış ve yanmış olmasına dikkat edilmelidir. Yanma sırasında gübre içerisindeki yabancı ot tohumları ve hastalık etmenleri etkisini kaybeder. Ahır gübresinin değerini korumak için ahırda temiz ve kuru yatacak yer sağlamak için hayvanlarının altlarına yeterli miktarda sap, saman gibi yataklık malzeme serilmelidir. Yataklık idrarın akıp gitmesini önleyerek bitki besin maddelerinin tutulmasını sağlar ve gübrenin yararını artırır.
Kültür bitkilerinde ahır gübresinden en fazla yararlanan bitkiler sebze ve çapa bitkileri iken tahıllar içerisinde en fazla çavdar yararlanmaktadır.
Ahır gübresi ile gübreleme az yağış alan ve ağır bünyeli topraklarda sonbahar, çok yağış alan bölgelerde ve kumlu topraklarda ise ilkbaharda yapılır. Böylece gübrenin yıkanmayla ortaya çıkacak kayıplar azaltılmış olacaktır. Ahır gübresi tarlaya taşınır taşınmaz pullukla toprağa karıştırılmalıdır.
YANMIŞ AHIR GÜBRESİ NASIL OLMALIDIR?
Ahır gübresinin bitkiye faydalı olması için yanmış olgunlaşmış olması gerekmektedir. Taze iken toprağa verilen ahır gübresinde karbon/azot oranı yüksek olduğu için bitki bundan faydalanmaz ve bitkide azot noksanlığı ortaya çıkar. Ahır gübresinin yanması ile karbon/azıt oranı düşürülmektedir.
Gübre yığınlarından sızarak uzaklaşan suyun koyu renkli olması yıkanmanın en belirgin işaretidir. Gübrenin şerbeti olarak anılan bitkiye yarayışlı besin maddelerini içeren bu sıvının yıkanıp uzaklaşmasına engel olunup, kayıpların azaltılması için ahırdan çıkarılan gübre;
Sert bir zemine serilerek sıkıştırılmalıdır.
Gübre yığını yeterli miktarda nem içermeli,
Gübrenin hava şartlarından en az düzeyde etkileneceği bir yerde muhafaza edilmeli,
İmkanlar elverdiğince yığın bozulmadan saklanmalıdır.
Ahırdan çıkan gübreyi düzenli olarak doğrudan tarlaya taşıyıp, toprakla karıştırmak pratik değildir. Bu nedenle ahırdan çıkan gübre sert bir zeminde hava şartlarında etkilenmeyecek şekilde bir yere yığın yapılmalıdır.
Saklama şekillerindeki farklılıklardan dolayı ahır gübresi sıcak ve soğuk diye sınıflandırılır. Ahır gübresinin sıkıştırılmadan yığınlar halinde biriktirilmesi ile gübre havalı şartlarda parçalanmakta ve sıcaklık 60 dereceye ulaştığında (yazın 1 haftada, kışın 15-20 günde) elde edilen gübreye sıcak gübre denilmektedir.2-3 gün bu sıcaklıkta tutulan gübrenin, daha sonra sıkıştırılması ile yığın içerisinde havasız ortam sağlanmakta ve ısı düşürülmektedir. Bu yöntemle parçalama hızlı olup, 3 ay gibi bir zamanda gübre tarlaya taşınabilir duruma gelmektedir.
Ahırdan çıkarılan taze gübrenin sıkıştırılarak havasız şartlarda çürütülmesi ile elde edilen gübreye soğuk ahır gübresi denir. Bu yöntemle parçalanma oksijensiz şartlarda olup, sıcaklık 30 dereceyi geçmez. Daha çok sap, saman bakımından fakir, kesif yemle beslenmiş hayvanlardan elde edilen gübreler bu yöntemle çürütülmektedir.
Ahır gübresinde azot kaybını engellemek içim kimyasal koruyucular karıştırılarak gübrenin etkisi artırılabilir. Fosforik, sülfürik ve hidroklorik asit gibi güçlü asitler etkili koruyucu maddelerdir. Fosforik asit, gübrenin fosfor oranını artırdığından daha avantajlıdır. Güçlü asitlerin kalsiyum tuzlarından olan kalsiyum sülfat, kalsiyum klorür ve kalsiyum nitrat koruyucu madde olarak değer taşır ve gübre ile karıştırılınca azot kaybını önler. Kalsiyum sülfat (Jips) içeren Triple Süper Fosfat gübresi etkili bir koruyucudur. Bir ton taze gübreye yaklaşık 15 kg kadar karıştırılması yeterlidir.
Ahır gübresinin ülkemizde yakacak olarak kullanılması çok yaygındır. Ahır gübresinin toprağa verilmesinin yakacak olarak kullanılmasından çok daha fazla katkı sağladığı unutulmamalıdır. Yakacak olarak kullanılmasın zaruri olduğu durumlarda geriye kalan külün tarlaya taşınması fosfor, potasyum, kalsiyum vb. mineral maddelerin toprağa verilmesi açısından yararlı olacaktır.
Daha verimli topraklar ve daha fazla ürün için bilinçli bir şekilde yanmış ahır gübresi kullanmaya özen gösterelim.'
