Özel Haber; Naci İŞLER.
Kapadokya'da çanak çömleğin merkezi Avanos'tur. Uzun yıllardır babadan oğla geçen çömlekçilik Avanos'un en önemli geçim kaynağıdır.
Kaynaklar M.Ö. 9000 yıllarına kadar uzandığını söylemektedir. Yapılan kazılarda çıkarılan örnekler Avanos'ta çanak çömleğin tarihinin çok eskilere dayandığını göstermektedir. Ayrıca, çıkarılan bu küp, testi gibi örneklerin bu zamana kadar gelmesi Avanos toprağının dayanıklılığını göstermektedir. En bol çeşit yine Avanos toprağından yapılmaktadır.
Toprak, Avanos'un dağlarından, Kızılırmak'ın eski yataklarından getirilmektedir. Üç, dört çeşit toprak su ile karıştırılarak çamur haline getirilir. Toprak ocaklardan alınır, ince şekilde elenir, otundan çöpünden temizlenir, havuzlarda suyla karıştırılır ve çamur haline getirilir.
Toprağın içindeki demir oranının fazla olması, dayanıklılığı artırmaktadır. Hazır hale getirilen çamur atölyelerde tezgahlarda şekillendirilir. Tezgahlar önceden ayakla çevrilirken şimdilerde daha çok elektrikli olanları kullanılmaktadır. Yapılan ürünler kış aylarında bir aydan az olmamak şartıyla, yazın da 8 – 10 gün'lük kurutma işleminden sonra fırınlarda pişirilir. İyice kurutulan ürünler çeşidine göre 900 – 1000 – 1200 derecede pişirilir. Fırınlar elektriklidir ya da odun, taş gibi şeylerle ısıtılan kara düzen fırınlardır.
Çanak çömlek fırınlara dizildikten sonra yavaş yavaş ısıtılarak istenilen ısıya ulaştırılır. 8 – 10 saat bu hararette pişirilir ve yine yavaş yavaş soğumaya bırakılır. Fırınlama olayı en az iki günde tamamlanır. Daha sonra fırından çıkan ürünler temizlenir. Natürel kalması istenenler öylece bırakılır, işlenmesi gereken ürünlere ise çeşitli işlemler uygulanır.
Temizlenen ürünler çeşitli toprak boyalarla boyanır veya elde rapido dediğimiz kalemlerle tek tek çizilir, boyanır. Cila yapılması gerekenler yapılır. Rölyef denilen kabartma işçilikler uygulanır. Kimilerine deri süslemeler yapılabilir. Ayrıca, sır yapılması gerekenler sırlandıktan sonra tekrar fırınlanır.
Çanak çömleklerin hepsi el emeği göz nuru ürünlerdir. Fabrikasyon, bu sanatın içine girememiştir. Sadece dış ülkelere ihracat yapan bazı firmalar bahçe dekorasyonuna yönelik ürünlerini seri olarak fabrikada yapıp satmaktadır. Fakat diğer atölyeler tamamen el işçiliğine dayalıdır.
Avanos'ta yapılan ürünler yerli, yabancı turistlerin beğenisine sunulup satılmaktadır. Toptan satış yapan atölyelerin yanı sıra perakende satış yapan atölyeler de vardır ve bunlar çoğunluktadır.
Bu sanat Avanos'un el sanatları merkezi olmasını sağlamıştır. Turizme çok büyük katkısı vardır. Tamamen emek, sevgi ve alın teri ile yoğrulan bir sanat dalıdır.
naciisler@kapadokyagundem.com